Chrzan pospolity

Armoracia rusticana Gaertn. Chrzan.

W stanie dzikim roślina ta występuje na terenie byłej ZSRR, w Polsce, Słowacji i Czechach. Po raz pierwszy zaczęto ją uprawiać w Niemczech. Obecnie chrzan uprawiany jest w całej Europie, Azji, Ameryce Północnej, na Jamajce i w Chile.

Częściami użytkowymi są korzenie i młode liście uzyskiwane z wieloletniej rośliny chrzanu pospolitego z rodziny krzyżowych.

Korzeń chrzanu osiąga długość do 40 cm, często jest powyginany z licznymi bliznami po korzeniach bocznych. Po usunięciu warstwy zewnętrznej miąższ jest biały o konsystencji włóknistej. W czasie rozdrabniania (tarcia) chrzan wydziela ostry zapach, silnie drażniący błony śluzowe, co powoduje łzawienie oczu. Właściwości te związane są z obecnością glikozydowego związku synigryny, która podczas rozdrabniania ulega enzymatycznej hydrolizie z wydzieleniem izosiarkocyjanianu allilu.

Chrzan wpływa bardzo korzystnie na procesy trawienia. Pobudza apetyt, zwiększa wydzielanie kwasu solnego w żołądku i jest skuteczny w stanach bezkwasowości żołądkowej, natomiast nie należy używać chrzanu przy owrzodzeniach żołądka, chorobach wątroby i nerek.

Tarty chrzan jest od dawna stosowany w kuchniach wielu krajów jako doskonały dodatek do ryb i mięsa. W Niemczech, Skandynawii, północnej Francji i Anglii przyrządza się z niego wiele zimnych i gorących sosów, które podaje się do jaj, drobiu, ryb, dziczyzny.

W staropolskiej kuchni tradycyjnym daniem wielkanocnym był barszcz chrzanowy.

W niektórych krajach używa się również młodych liści chrzanu. Posiadają one znacznie łagodniejszy smak, ale są niezwykle bogate w witaminę C.

Korzeń i liście chrzanu działają silnie bakterio- i grzybobójczo, dlatego są często stosowane przy konserwowaniu warzyw.

Korzeń chrzanu, który wykopuje się zazwyczaj w październiku, daje się doskonale przechowywać przez całą zimę w piasku, w chłodnej piwnicy lub w kopcu.